Σίμων Καράς | Βιογραφία
«Απλός, σοφός και απόλυτος, ο Σίμων Καράς είναι ένας από τους μετρημένους πια δάσκαλους της Ρωμιοσύνης!»
Νέστορας Μάτσας
Είπαν για τον Σίμωνα Καρά…
«…τι να πει (κανείς), ή τι να πρωτοπεί και πώς να το πει, χωρίς τον κίνδυνο μην είναι λίγο ή λειψό ή άπρεπα ειπωμένο· γιατί ο Σίμων Kαράς δεν είναι βουνό να τ’ ανεβείς και να το περπατήσεις, μήτε πέλαγος να το διαβείς και να το περιπλεύσεις, μήτε στοιχειό μήτε άνθρωπος σαν κι εμάς να πας κοντά και ν’ αναμετρηθείς μαζί του, να τον γνωρίσεις απ’ την καλή και να το μολογήσεις. O Σίμων Kαράς είν’ άλλος άνθρωπος· ‘αλλοιώς ψηλός κι αλλοιώς πλατύς κι αλλοιώς καλός κι ωραίος’!»
«Ο δάσκαλος, ο εμπνευστής, ο ακατάβλητος δημιουργός, ο Ρωμιός μουσικός και τραγουδιστής, που μπολιάζει, δεκαετίες τώρα, τη ζωή του δημόσιου και ιδιωτικού βίου των Νεοελλήνων με τα νάματα της Ρωμιοσύνης…»«…μελετά και συγκεντρώνει πλούσιο μουσικό υλικό. Το αξιοποιεί και το παραδίδει στον ελληνικό λαό, για να τον βοηθήσει στην αυτοσυνειδησία του».
«…Δημιουργεί τις πνευματικές και υλικές προϋποθέσεις ώστε όλος αυτός ο πλούτος να παραδοθεί στις επόμενες γενιές».
«…Η μέθοδός του, η θεωρητική μουσική του κατάρτιση, οι απόψεις του για την λαική μουσική παράδοση, η ερμηνεία που δίνει στα μουσικά προβλήματα, τον έχουν αναδείξει πραγματικά μεγάλο δάσκαλο, ανεπανάληπτης ιδιαιτερότητος».
«…με συμπαραστάτη και άοκνο συμπορευτή του την σύζυγό του Αγγελική Καρά, που μέχρι σήμερα είναι ο ακοίμητος σύντροφος της ζωής και της τέχνης του».
«Ο Καράς, με την επιμονή του, το πείσμα του και τη γενναία του προσπάθεια, αλλά και με τη σοφία και το κύρος του, ενίσχυσε και στερέωσε την κλονισμένη εμπιστοσύνη και την αγάπη του ίδιου του λαού προς τα δημιουργήματά του».
«Η ελληνική μουσική είναι τέχνη ζωντανή, με συνέχεια, που πάντα εξελίσσετο στην πορεία των αιώνων, μα που πάντα έμεινε η ίδια η ελληνική μουσική».
Σίμων Καράς
Συνοπτική βιογραφία
Ο Σίμων Καράς υπήρξε μουσικολόγος και ερευνητής της Ελληνικής μουσικής παράδοσης και κληρονομιάς. Πολλοί θεωρούν ότι χάρη στην πολύχρονη και επίπονη ερευνητική του προσπάθεια διασώθηκε ένα μεγάλο κομμάτι της παραδοσιακής μουσικής, την οποία κατέγραψε σε όλο το φάσμα της ελληνικής επικράτειας.
Γεννήθηκε το 1903 στο χωριό Λέπρεον (Στροβίτσι η παλαιότερη ονομασία) του νομού Ηλείας. Από πολύ νεαρή ηλικία ξεκίνησε η μύηση του στη μουσική, από τον πατέρα του που έπαιζε ταμπουρά και τον ιερέα του χωριού παπα-Στάθη Λαμπρινόπουλο που του έμαθε και τα πρώτα γράμματα και τον ενθάρρυνε να συνεχίσει τις μουσικές σπουδές του.
Ο Σίμων Καράς ήρθε στην Αθήνα το 1921 έχοντας εισαχθεί στη Νομική Σχολή, την οποία τελείωσε χωρίς να πάρει το πτυχίο. Ο ίδιος ξεκίνησε τις προσωπικές του μουσικές σπουδές και έρευνες εκτός του χώρου των οργανωμένων ωδείων, να μελετά τα θεωρητικά έργα των Αρχαίων Ελλήνων, των Βυζαντινών και μεταβυζαντινών συγγραφέων, αναζητά, αποκρυπτογραφεί και ερμηνεύει παλιά μουσικά χειρόγραφα βιβλιοθηκών όπως του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, του Αγίου Όρους της Εθνικής Βιβλιοθήκης κ.α. Έτσι καταφέρνει και γίνεται βαθμιαία ως ένας μοναδικός αυτοδίδακτος μουσικοδιδάσκαλος.
Από το 1931 μέχρι το 1934, ο Καράς ήταν ψάλτης στο εκκλησάκι του Προφήτη Ελισσαίου στο Μοναστηράκι της Αθήνας. Το 1929 είχε ιδρύσει το Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής, στον οποίο ανέπτυξε μέχρι το τέλος της ζωής του μία πολύπλευρη και σημαντική δραστηριότητα, στην ψαλτική τέχνη και στο δημοτικό τραγούδι με Σχολή έξι ετών και εντελώς δωρεάν φοίτηση, την Εκκλησιαστική Χορωδία και τη Μεικτή Χορωδία Εθνικών Τραγουδιών, και τέλος χορευτική ομάδα.
Οι χορωδίες του συλλόγου είχαν πολλές εμφανίσεις στην εκπομπή Ελληνικοί Αντίλαλοι, την οποία παρουσίαζε ο ίδιος ο Σίμων Καράς με θέμα πάντα την παραδοσιακή μουσική από όλη την Ελλάδα, από τη χρονιά ίδρυσης του Ε.Ι.Ρ. (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας) το 1937 μέχρι το 1972. Έχει εκδώσει μεγάλο αριθμό βιβλίων και δίσκων κυρίως από το 1972 και εξής.
Έχει πραγματοποιήσει σε όλη την Ελλάδα καταγραφή των δημοτικών τραγουδιών με κασσετόφωνο τα οποία κυκλοφόρησαν σε δίσκους καθώς επίσης όλες τις Ακολουθίες και τους Ύμνους της Εκκλησίας. Πέθανε το 1999 σε ηλικία 96 ετών.
Το έργο και το αρχείο του Σίμωνα Καρά διαχειρίζεται σήμερα το Κέντρο Έρευνας και Προβολής της Εθνικής Μουσικής – Μουσικό, Λαογραφικό και Φιλολογικό Αρχείο Σίμωνος και Αγγελικής Καρά (ΚΕΠΕΜ), το οποίο ιδρύθηκε από την σύζυγο του Σίμωνα Καρά, Αγγελική το 2009 με σκοπό την διάσωση και διάδοση της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής (εκκλησιαστικής και κοσμικής), του ελληνικού χορού, των οργάνων, των ηθών και εθίμων του ελληνικού παραδοσιακού πολιτισμού,την διαφύλαξη, συντήρηση και προβολή στο ευρύ κοινό με επιστημονική αξιοπιστία του συγκεκριμένου έργου και αρχείου, και την συντήρηση και ανάδειξη του κτηριακού χώρου όπου στεγάζεται η σχολή αλλά και η οικία του Σίμωνα Καρά, προκειμένου αυτός να ανταποκρίνεται στα σύγχρονα δεδομένα διδασκαλίας και έρευνας.
Βιογραφικό χρονολόγιο
1903 | Γεννήθηκε στις 3 Ιουνίου του 1903 στο Στροβίτσι (Λέπρεον) της επαρχίας Φαναρίου της Αρχιεπισκοπής Χριστιανουπόλεως (σημερινή Ολυμπία) από τον Ιωάννη και την Σπυρούλα, το γένος Νικολάου Δρακοπούλου.
1907-1913 | Στο Στροβίτσι πηγαίνει στο δημοτικό σχολείο, το οποίο και τελειώνει στην Ζούρτσα.
1914-1917 | Φοιτά στο σχολαρχείο της Ζούρτσας.
1916 | Πρωτοαντικρύζει την βυζαντινή σημειογραφία από τον μικρασιάτη ψάλτη του χωριού του στην εκκλησία της Παναγίας. Ο ψάλτης αυτούς του έμαθε από μνήμης τα αργά ευλογητάρια του Μ. Σαββάτου. Από τότε ξεκινά η αγάπη του για τη βυζαντινή μουσική. Αισθάνεται ενθουσιασμένος από το πώς μπορεί η φωνή να αποτυπωθεί στο χαρτί.
1917-1921 | Φοιτά στο γυμνάσιο στην Κυπαρισσία, όπου μαθαίνει την ψαλτική από τον λόγιο ιερέα π. Ευστάθιο Λαμπρινόπουλο.
Η φοίτησή του από το δημοτικό μέχρι και το γυμνάσιο είναι περιπετειώδης, αφού λόγω των δυσχερειών της εποχής αναγκάζεται σχεδόν κάθε χρόνο να αλλάζει τόπο διαμονής. Όμως η αγάπη του για τα γράμματα και την μουσική του δίνει τη δύναμη να υπερβεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει.
1921 | Έρχεται στην Αθήνα και εγγράφεται στην Νομική Σχολή Αθηνών. Παράλληλα διορίζεται στο Υπουργείον Κοινωνικής Προνοίας. Τα φοιτητικά του χρόνια είναι πολύ δύσκολα λόγω οικονομικών δυσχερειών. Το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων του το ξοδεύει για την απόκτηση παλαιτύπων και χειρογράφων βιβλίων, παλαιών και νεοτέρων, προκειμένου να καταρτίσει μία όσο το δυνατόν πληρέστερη προσωπική βιβλιοθήκη για τις ανάγκες των μελετών του.
1924 | Συγγράφει σε ηλικία 21 ετών μέθοδο εκμάθησης της βυζαντινής παρασημαντικής, όπου διατυπώνει τις απόψεις του με νεανικό σφρίγος και ορμή. Τον Δεκέμβριο του 1924 κατατάσσεται στρατιώτης και παρουσιάζεται στην Πάτρα.
1927 | Τελειώνει την στρατιωτική του θητεία και ενοικιάζει σπίτι στην Πλάκα, στην πλατεία Γιγάντων, πάροδος αρ. 12, όπου ιδρύει σχολείο ελληνικής μουσικής. Εκεί γνωρίζεται με την Εύα Σικελιανού.
1928 | Επιμελείται την μουσική για τις δελφικές εορτές του Άγγελου και της Εύας Σικελιανού.
1929 | Ιδρύει τον Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής.
1927-1930 | Ψάλλει επί τριετία στις αγρυπνίες που τελεί ο άγιος Νικόλαος ο Πλανάς στο εκκλησάκι του αγίου Ελισσαίου στην Πλάκα, συνεχίζοντας την παράδοση των δύο Αλεξάνδρων, Παπαδιαμάντη και Μωραϊτίδη.
1932 | Καθιερώνει το μνημόσυνο για τους μάρτυρες της Αλώσεως, το οποίο επιτελείται ανελλιπώς μέχρι σήμερα, ενώ τις τελευταίες δεκαετίες η τέλεσίς του έχει διαδοθεί σχεδόν σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, αλλά και εκτός αυτής, όπως π.χ. στην Αίγυπτο.
1937 | Αποσπάται στο Υπουργείο Τύπου και Τουρισμού ως ειδικός στην ελληνική μουσική.
1938 | Τοποθετείται στην Εθνική Ραδιοφωνία, όπου ιδρύει και διευθύνει το τμήμα εθνικής μουσικής. Οργανώνει ηχητικό αρχείο στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ.) με σκοπούς και τραγούδια από όλα τα μέρη της Ελλάδας.
1939 | Κατόπιν προτάσεως του Σίμωνα Καρά, με έξοδα της κυβερνήσεως του Ιωάννου Μεταξά και την συνέργεια του τότε επιμελητή των χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης Λίνου Πολίτη, καθώς και του Διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνου Καλλιγά, αποστέλλονται καί οι τρεις προς φωτογράφησιν των χειρογράφων του μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη, τα οποία περιέχουν τις εξηγήσεις των παλαιών χειρογράφων από τους δύο εξηγητές, Γρηγόριο Πρωτοψάλτη και Χουρμούζιο Χαρτοφύλακα. Τα χειρόγραφα, κατόπιν υποδείξεως του Σίμωνα Καρά, μεταφέρονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη με διπλωματικό σάκο.
1940-1941 | Υπηρετεί στο μέτωπο. Με την επιστροφή του περιέρχεται νοσοκομεία και ιδρύματα μαζί με την χορωδία του, ψυχαγωγώντας τους τραυματίες πολέμου. Παράλληλα, διδάσκει την ελληνική μουσική παράδοση στο Ελληνικό Σπίτι της Αγγελικής Χατζημιχάλη. Συγχρόνως, εργάζεται πυρετωδώς με τον φυσικομαθηματικό Σταύρο Βραχάμη πάνω στα διαστηματικά της ελληνικής μουσικής, ανοίγοντας νέους ερευνητικούς δρόμους και φωτίζοντας σκοτεινές πτυχές της αρμονικής θεωρίας.
1946 | Με την χορωδία του συμμετέχει στους εορτασμούς για την ενσωμάτωση της Δωδεκαννήσου στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
1950 | Τελεί τους γάμους του με την Αγγελική Αλεξάνδρου Βατούγιου, την 26/1, τελώντας το μυστήριο με το παλαιό βυζαντινό τυπικό εντός της Θείας Λειτουργίας στην ιστορική Μονή Δαφνίου. Η σύζυγός του απετέλεσε την δυναμική και ακούραστη συμπαραστάτιδα, η οποία τον εστήριξε στο έργο του με αυταπάρνηση και θυσία. Ο γάμος του Σίμωνα Καρά με το παλαιό βυζαντινό τυπικό, απετέλεσε ισχυρό έναυσμα για την μετέπειτα και μεχρι των ημερών μας αναβίωση της τελέσεως του μυστηρίου του γάμου εντός της Θείας Λειτουργίας.
1957 | Η Σχολή της Εθνικής Μουσικής, αναγνωρίζεται από το τότε Υπουργείο Παιδείας, επί υπουργίας Αχιλλέα Γεροκωστόπουλου, ως ειδική σχολή ελληνικής μουσικής. Η εν λόγω αναγνώριση αποτελεί μοναδικό γεγονός μέχρι σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο. Για πρώτη φορά η βυζαντινή μουσική τίθεται ως βάση κατά την διδασκαλία της ελληνικής μουσικής εν συνόλω. Ο Σίμων Καράς διευθύνει τη Σχολή του μέχρι και το 1995.
1969 | Συνοδεύει τον θρακιώτη γκαϊτατζή Κωνσταντίνο Τζιογκίδη και τον καλύμνιο τσαμπουνιστή Νικόλαο Τάλια στον διαγωνισμό ασκαύλου στην Ερείκη της Σικελίας, όπου αποσπούν το πρώτο βραβείο.
1970 | Με χορηγία του ιδρύματος FORD και βοηθό την Μαρία Βούρα, ξεκινά δισκογραφική έκδοση τραγουδιών, τα οποία αποτυπώνονται σε 25 δίσκους βινυλλίου και αφορούν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.
1973 | Αποχωρεί από το Ε.Ι.Ρ.
1920-αρχές δεκαετίας 1980 | Καταγράφει και ηχογραφεί ανελλιπώς τραγούδια και σκοπούς ταξιδεύοντας σε όλα τα μέρη της Ελλάδας.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1980, αναδεικνύονται μέσα από την σχολή του κορυφαίοι μουσικοί στην πράξη και την θεωρία της ελληνικής μουσικής, οι οποίοι πρωτοστατούν μεταξύ άλλων στην ίδρυση των ελληνικών μουσικών σχολείων και στελεχώνουν επιτυχώς όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Σημειωτέον δε ότι και αυτοί, μαθητές ενός άξιου δασκάλου, έχουν προχωρήσει την έρευνα και ανάπτυξη της μουσικής πράξης και θεωρίας με σημαντικές και κυρίως πρωτότυπες και ουσιαστικές μελέτες, οι οποίες αναδεικνύουν και θεμελιώνουν την ελληνική μουσική παράδοση.
1999 | Ο Σίμων Καράς φεύγει από τη ζωή στις 26 Ιανουαρίου, σε ηλικία 96 ετών.
Σήμερα, την σκυτάλη της διδασκαλίας της ελληνικής μουσικής και της διαφύλαξης, συντήρησης και προβολής στο ευρύ κοινό του Αρχείου Σίμωνος και Αγγελικής Καρά, με τρόπο επιστημονικά σύγχρονο και αξιόπιστο, έχει παραλάβει το Κέντρον Ερεύνης και Προβολής της Εθνικής Μουσικής (ΚΕΠΕΜ), το οποίο ιδρύθηκε το 2009 από την σύζυγο του δασκάλου, κ. Αγγελική Καρά.
«Η λαϊκή πνευματική δημιουργία και μάλιστα τέτοια σαν την ελληνική, είναι ανεξάντλητος πηγή εμπνεύσεως για κάθε έξυπνο και ικανό τεχνίτη και μουσικό».
Σίμων Καράς
Ομιλίες σε συνέδρια
-Ενδεικτική αναφορά-
1953 | Διεθνές Βυζαντινολογικό Συνέδριο Θεσαλλονίκης.
Θέμα: Η ορθή ερμηνεία και μεταγραφή των βυζαντινών μουσικών χειρογράφων.
1963 | Διεθνές Συνέδριο Ανατολικής Μεσογειακής Μουσικής στην Τυνησία.
Θέμα: Η προέλευση της μουσικής παράδοσης της Ανατολής.
1968 | Α΄ Διεθνές Συνέδριο Σπουδών Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής και Ανατολικής Λειτουργικής, στην μονή Κρυπτοφέρης Ιταλίας.
Θέμα: Γένη και Διαστήματα εις την Βυζαντινήν Μουσικήν.
1976 | Διεθνές Βυζαντινολογικό Συνέδριο εν Αθήναις.
Θέμα: Ο Ιωάννης Μαΐστωρ ο Κουκουζέλης και η εποχή του.
Διεθνές Ραδιοφωνικό Συνέδριο στο Παρίσι.
Θέμα: Η Ελληνική μουσική παράδοσις – Εκκλησιαστική και κοσμική.
1988 | Μουσικολογικό Συνέδριο στους Δελφούς
Θέμα: Αρμονικά, δηλ. η εύρεσις των διαστημάτων και συμφωνιών κατ’ αρμονικάς μεσότητας.
Άρθρα
-Ενδεικτική αναφορά-
Άρθρα του Σίμωνα Καρά συμπεριλήφθηκαν στα Μεσαιωνικά Γράμματα, στην Ελληνική Δημιουργία, στην Κιβωτό και σε άλλα πολλά περιοδικά.
Εκπομπές
1953-1973 | Παρουσιάζει την εβδομαδιαία εκπομπή “Ελληνικοί Αντίλαλοι” στο Ε.Ι.Ρ. (άνω των 700 εκπομπών) η οποία δημιούργησε μεγάλη κίνηση σε όλη την Ελλάδα γύρω από την παραδοσιακή μουσική, καθώς ήταν η πρώτη φορά που το πανελλήνιο κοινό ερχόταν σε επαφή με τις τοπικές μουσικές παραδόσεις.
Άλλη εκπομπή ήταν “Το Δημοτικό τραγούδι στις πηγές του” κατά την οποία ηχογραφεί και παρουσιάζει τοπικούς μουσικούς από όλη την Ελλάδα. Δυστυχώς το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών αυτών, από αδιαφορία των τότε ιθυνόντων έχει χαθεί.
Από το 1969 παρουσιάζει τις πρώτες εκπομπές του στην τηλεόραση με μουσικοχορευτικά συγκροτήματα απ’ όλη την Ελλάδα.
Από τις ανωτέρω εκπομπές στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση αναδείχθηκε πληθώρα παραδοσιακών μουσικών όπως η Ειρήνη Κονιτοπούλου – Λεγάκη, ο Χρήστος Πάνου, ο Κώστας Μουντάκης, η Δόμνα Σαμίου, ο Χρόνης Αηδονίδης, ο Αγάπιος Τομπούλης, ο Χρήστος Μπαϊρακτάρης, ο Νικόλαος Παπαβραμίδης, ο Νικόλαος Στεφανίδης, ο Φίλιππος Ρούντας, ο Σάββας Σιάτρας, ο Καρυοφύλλης Δοϊτσίδης κ.ά.
Διαλέξεις
-Ενδεικτική αναφορά-
1933 | Αρχαιολογική Εταιρεία Αθηνών.
Θέμα: Η μουσική γραφή των βυζαντινών και η εξέλιξίς της.
Εκτέλεσις παλαιών βυζαντινών εκκλησιαστικών μελών, παρά της χορωδίας διευθυνομένης υπό του ιδίου.
1933 | Αρχαιολογική Εταιρεία Αθηνών.
Συνοδεύοντας ομιλία του Παριανού καθηγητή Εμμ. Σαγκριώτη, παρουσιάζει με την χορωδία του τραγούδια της Πάρου.
1934 | Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών.
Θέμα: Ερμηνεία των βυζαντινών μουσικών κωδίκων.
1952: Θεσ/νίκη, Σύλλογος “Τέχνη”, πρόσκλησις του προέδρου Λίνου Πολίτη.
Θέμα: Η Εθνική μας μουσική.
1952 | Αθήνα, Νομική Σχολή, Σύλλογος “Χριστιανική Γωνιά”
Θέμα: Η Ελληνική Μουσική.
1952 | Αθήνα, Σύλλογος Μεσαιωνικών Σπουδών.
Θέμα: Η Ελληνική Μουσική.
1969 | Ερίκη της Σικελίας
Θέμα: Περί Ελληνικής μουσικής, ιδία περί δημοτικών τραγουδιών.
1975 | Λονδίνο, Μπαχ Φέστιβαλ
Θέμα: Η Βυζαντινή μουσική παλαιογραφική έρευνα εν Ελλάδι.
1978 | Βοστώνη, Θεολογική Σχολή.
Θέμα: Η Βυζαντινή μουσική και τα προβλήματά της.
1981 | Αθήνα, Αμφιθέατρο Πολεμικού Μουσείου.
Θέμα: Ο Θούριος του Ρήγα και η μουσική του.
