Έγχορδο μουσικό όργανο της αρχαιότητας, που συνδέεται με το μύθο του Ορφέα. Αρχικά πίστευαν ότι την κατασκεύασε πρώτος ο θεός Απόλλωνας, ωστόσο, σύμφωνα με την μυθολογία εφευρέτης της θεωρείται ο θεός Ερμής. Οι αρχαίοι πάντως τιμούσαν πολύ την λύρα, γιατί την θεωρούσαν «ευγενικό» όργανο.

Αποτελούνταν από χορδές, που είχαν περίπου το ίδιο μήκος, τεντωμένες σ’ ένα σκελετό, επτά έως  εννέα στον αριθμό.

Σήμερα, η λύρα χρησιμοποιείται σαν μουσικό όργανο σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Η μορφή  και το κούρδισμα αλλάζει από τόπο σε τόπο. Διακρίνουμε την πολιτική λύρα, την κρητική, την ποντιακή (κεμεντζές) την θρακική (πολύχορδη), και την αχλαδόσχημη μακεδονική λύρα που όμως την συναντάμε και σε διάφορα νησιά (Κάσος κτλ).

Η Μακεδονική λύρα, που μοιάζει με απίδι – αχλάδι (αχλαδόσχημη), διαφέρει από τους άλλους τύπους λύρας, στο κούρδισμα και στο τρόπο τεχνικής παιξίματος.

Δεν έχει σημασία το απόλυτο τονικό ύψος των χορδών (όπως συμβαίνει σχεδόν σε όλα τα αρχέγονα λαϊκά όργανα). Αποτελείται από τρεις χορδές που παίζονται με δοξάρι. Η πρώτη κουρδίζεται ψηλότερα απ’ όλες, η μεσαία μια οκτάβα και η τρίτη χορδή μια τετάρτη χαμηλότερα από την πρώτη.

Χαρακτηριστική ιδιομορφία στο παίξιμο της λύρας είναι ότι ο οργανοπαίχτης χρησιμοποιεί και το νύχι, αλλά και την ψύχα των δαχτύλων. Η πρώτη χορδή παίζεται μόνο με το νύχι, η τρίτη μόνο με την ψύχα και η μεσαία χορδή μόνο με το δοξάρι έχοντας το ρόλο του ισοκράτη, φανερώνοντας έτσι τις Βυζαντινές καταβολές αυτού του οργάνου, όπως και του μακεδονικού μέλους γενικότερα.

Η σκάφη, το χέρι και η κεφαλή γίνονται από μονοκόμματο ξύλο, παλιότερα από ξύλο μουριάς και καρυδιάς, ενώ σήμερα χρησιμοποιούνται και άλλα ξύλα όπως δαμασκηνιάς, αχλαδιάς, κερασιάς κτλ (τα αφήνουν όμως ένα χρόνο να ξεραθούν).

Το καπάκι γίνεται από το ίδιο ξύλο, χωρίς ρόζους και να έχει πυκνά νερά, παράλληλα προς τις χορδές.

Οι χορδές παλαιότερα ήταν από έντερο κατσικιού, κατασκευάζονταν από τους ίδιους τους οργανοπαίχτες, με προτίμηση στα μικρά ζώα γιατί τα έντερα τους καθαρίζονταν εύκολα και ήταν πιο ανθεκτικά.

Σήμερα οι περισσότεροι χρησιμοποιούν χορδές εμπορίου.

Το δοξάρι παλιότερα είχε σχήμα τόξου και ανάλογα με την προτίμηση του μουσικού, από πολύ σκληρό ή  πολύ ελαφρύ ξύλο. Οι τρίχες του δοξαριού είναι από ουρά αλόγου.

Οι μερακλήδες οργανοπαίχτες «στόλιζαν» την λύρα με σκαλισμένα σχήματα στη σκάφη και στο κεφάλι δίνοντας μια ατελείωτη πρόκληση στην έμπνευση των κατασκευαστών, να την κάνουν πολύ όμορφη.

Σήμερα τα χωριά της Δράμας όπου συναντάμε την συγκεκριμένη λύρα σαν βασικό όργανο είναι η Πετρούσα, ο Ξηροπόταμος, το Μοναστηράκι και οι Πύργοι.

Πηγή: kepaam.gr