Μορφολογική μέθοδος διδασκαλίας του ελληνικού παραδοσιακού χορού Ι
Μορφολογική μέθοδος διδασκαλίας του ελληνικού παραδοσιακού χορού
Θεωρία και πράξη Ι
Κάθε πολιτισμική πρακτική με το πέρασμα του χρόνου διαφοροποιείται σε επίπεδο μορφής και λειτουργίας, ανάλογα με τις εκάστοτε οικονομικές, πολιτικές ή κοινωνικές ανάγκες και αλλαγές. Έτσι, και στην περίπτωση του ελληνικού παραδοσιακού χορού, η μετάβασή του από την παραδοσιακή κοινότητα στη «νόθα» αστικοποίηση, δηλαδή στη βιομηχανική επανάσταση όπως αυτή πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα, συνδέεται με τη «δεύτερη» ύπαρξή του. Συνδέεται δηλαδή με το γεγονός ότι δεν συνιστά πια αναπόσπαστο και οργανικό κομμάτι του κοινωνικού ιστού, αλλά έλκει το ενδιαφέρον μεμονωμένων ατόμων. Στην περίπτωση αυτή, οι μετασχηματιστικές διαδικασίες των κοινωνικών δομών, συνοδεύονται και από μετασχηματιστικές διαδικασίες εκμάθησης του χορού που πια συνδέεται και με αίθουσες διδασκαλίας σε σωματεία, συλλόγους, δήμους, σχολεία και πανεπιστήμια κ.ά. Η εκμάθηση αυτή υπόκειται στις αρχές που διέπουν κάθε εκπαιδευτική διαδικασία και αφορά σε όλες τις παραμέτρους μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας π.χ. δάσκαλος, μαθητής, διδασκαλία, μάθηση, επικοινωνία κ.ά. Στη βάση αυτή τοποθετείται και η συζήτηση περί μεθόδων διδασκαλίας του ελληνικού παραδοσιακού χορού.
Η συζήτηση αυτή στον ελληνικό παραδοσιακό χορό έχει μέχρι τώρα περιστραφεί γύρω από ένα σύνολο μεθόδων με τις περισσότερες να αφορούν τα υλικοτεχνικά στοιχεία του χορού, ενδεχομένως, με βάση το γεγονός ότι ο χορός συνιστά πρώτιστα μορφή. Και αυτό διότι, παρά την αναμφισβήτητη σπουδαιότητα όλων των διαστάσεων ως προς τη συνολική αντιμετώπιση του ελληνικού παραδοσιακού χορού τόσο ως βιολογικού και πολιτισμικού φαινόμενου, όσο και ως χορευτικής πράξης, αλλά και χορευτικού γεγονότος, η γνώση των υλικοτεχνικών στοιχείων του δεν παύει να αποτελεί το πρώτο επίπεδο στην εκπαιδευτική διεργασία εκμάθησής του στο πλαίσιο της ‘δεύτερης’ ύπαρξής του. Από τις μεθόδους διδασκαλίας του ελληνικού παραδοσιακού χορού που αφορούν αποκλειστικά και μόνο τη χρήση του συνόλου των υλικο-τεχνικών στοιχείων του, έχει αποδειχτεί ότι αυτή που έχει τα καλύτερα αποτελέσματα είναι η μέθοδος των κοινών κινητικών μοτίβων. Μια εξελιγμένη εκδοχή αυτής, συνιστά η μορφολογική μέθοδος διδασκαλίας στην οποία θα αναφερθούμε στο πλαίσιο του Κύκλου αυτού. Ο Κύκλος αυτός που φέρει τον τίτλο «Μορφολογική μέθοδος διδασκαλίας του ελληνικού παραδοσιακού χορού: θεωρία και πράξη» έχει ως διττό σκοπό: αφενός να παρουσιάσει αναλυτικά τη μέθοδο αυτή (τη λογική της και τα στάδιά της) και αφετέρου να την εφαρμόσει σε ποικίλες χορευτικές παραδόσεις, το υλικό των οποίων προέρχεται από επιτόπιες έρευνες. Στόχος είναι να αναδειχθεί ένας διαφορετικός τρόπος προσέγγισης και διδασκαλίας του ελληνικού παραδοσιακού χορού.
Επιστημονικοί σύμβουλοι
- Βασιλική Κ. Τυροβολά, Ομότιμη Καθηγήτρια στη Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Ε.Κ.Π.Α.
- Μαρία Ι. Κουτσούμπα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στη Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Ε.Κ.Π.Α.
1ο Μέρος
Η μορφή αποτελεί σημείο αναφοράς στενά συνυφασμένο με τη σύγχρονη κοινωνία, εφόσον «συνέχει» –επί δύο αιώνες– την ιστορία της φιλοσοφίας, της αισθητικής και της τέχνης με τόσο άμεσο τρόπο που είναι αδύνατον να αμφισβητηθεί ο ρόλος της στη διαμόρφωσή τους. Παράλληλα, «συνέχει» και την ιστορία του χορού όπου με δεδομένη τη σημασία της, η μορφή εκλαμβάνεται άλλοτε ως αυτονόητη και καθόλου προβληματική και άλλοτε ως πρόβλημα καθεαυτό όπου η ενασχόληση με αυτήν αποκηρύσσεται ως αισθητισμός ή φορμαλισμός.
Η παρουσίαση έχει στόχο τη διαπραγμάτευση της μορφής και, ειδικότερα, της μορφής του χορού, υπό τους όρους των θεωριών του φορμαλισμού, του γλωσσο-λογικού φορμαλισμού και της δομομορφολογίας, αντιμετωπίζοντας το χορό ως ιστορικό και πολιτισμικό φαινόμενο, πολιτισμικό προϊόν και είδος τέχνης. Αναφέρεται σε δοκιμασμένες προσεγγίσεις και μεθόδους, συνοψίζει την ερευνητική τους αφετηρία και κατάληξη και αναδεικνύει την εφαρμογή τους στο πεδίο μελέτης της μορφής και της διδασκαλίας του ελληνικού παραδοσιακού χορού.
Στο πρώτο σεμινάριο του Κύκλου «Μορφολογική μέθοδος διδασκαλίας του ελληνικού παραδοσιακού χορού: θεωρία και πράξη» παρουσιάζεται αναλυτικά η μορφολογική μέθοδος διδασκαλίας (η λογική και τα στάδιά της) και θα εφαρμοστεί σε ποικίλες χορευτικές μορφές από όλη την Ελλάδα με βάση τα δύο βασικά δομικά σχήματα του ελληνικού παραδοσιακού χορού, το «στα τρία» και το «στα δύο», καθώς και τον συνδυασμό αυτών.
Με αυτόν τον τρόπο, μέσα από ενδεικτικά παραδείγματα εφαρμογής της σε χορούς από όλη την Ελλάδα, θα καταδειχθεί η εφαρμόσιμότητά της και θα αναδειχθεί ήδη από το πρώτο αυτό σεμινάριο ένας διαφορετικός τρόπος προσέγγισης και διδασκαλίας του ελληνικού παραδοσιακού χορού.
Η Βασιλική Κ. Τυροβολά υπηρέτησε επί πολλά έτη στο Τμήμα Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Αθηνών με αντικείμενο τον ελληνικό παραδοσιακό χορό και αποχώρησε από την ενεργό υπηρεσία λόγω ορίου ηλικίας στη βαθμίδα του Καθηγητή. Έχει βασικό πτυχίο στη Φυσική Αγωγή, μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Φιλολογίας στον Τομέα Εθνομουσικολογίας-Θεατρολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και διδακτορικό δίπλωμα από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει διδάξει σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης [Πρωτοβάθμια (9 έτη), Δευτεροβάθμια (14 έτη) και Τριτοβάθμια (32 έτη)], καθώς και σε ποικίλα σεμινάρια, ενώ υπήρξε παράλληλα Σύμβουλος Καθηγήτρια στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο στο αντικείμενο της ελληνικής μουσικής και του χορού (11 έτη).
Τα ερευνητικά της πεδία αφορούν στη δομική-μορφολογική και τυπολογική προσέγγιση του ελληνικού παραδοσιακού χορού, στην ανάλυση και κριτική του χορού, στη διδακτική του χορού καθώς και στα πεδία της τελετουργίας/μαγείας και του συμβολισμού του ελληνικού παραδοσιακού χορού στο πλαίσιο των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Συμμετείχε σε ερευνητικά προγράμματα ως επιστημονικός υπεύθυνος καθώς και σε επιστημονικές ημερίδες, συνέδρια και συμπόσια στην Ελλάδα και το εξωτερικό με ανακοινώσεις.
Έχει επιβλέψει πολλές διπλωματικές εργασίες στο πλαίσιο των προπτυχιακών σπουδών καθώς και μεταπτυχιακές και διδακτορικές διατριβές, ενώ υπήρξε μέλος τριμελών συμβουλευτικών και επταμελών εξεταστικών επιτροπών. Υπήρξε μέλος επιστημονικών επιτροπών πανελληνίων και διεθνών συνεδρίων και επιστημονικών περιοδικών, επιστημονικών εταιρειών και οργανισμών στην Ελλάδα και το εξωτερικό, μέλος Δ.Σ. πολιτιστικών συλλόγων, επιτροπών του Τμήματος, καθώς και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Π.Μ.Σ.
Διετέλεσε Διευθύντρια του Τομέα Γυμναστικής και Χορού του Τ.Ε.Φ.Α.Α. Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και μέλος και πρόεδρος του Συλλόγου Διδακτικού Ερευνητικού και Επιστημονικού Προσωπικού του ιδίου Τμήματος.
Το δημοσιευμένο έργο της – εκτός της διδακτορικής διατριβής – απαρτίζεται συνολικά από 70 εργασίες δημοσιευμένες σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά και σε πρακτικά ελληνικών και διεθνών συνεδρίων με κριτές. Επίσης, έχει συγγράψει κεφάλαια και θεματικές ενότητες σε συλλογικούς τόμους και διδακτικά εγχειρίδια, ενώ έχει μεγάλο αριθμό δημοσιεύσεων υπό μορφή περίληψης σε πρακτικά ελληνικών και διεθνών συνεδρίων. Τέλος, έχει γράψει δύο μονογραφίες, ένα δοκίμιο και τρία βιβλία για τον ελληνικό παραδοσιακό χορό και έχει λάβει από διάφορους φορείς – ιδιωτικούς και δημόσιους – τιμητικές διακρίσεις.
Τον Μάρτιο του 2015 αναγορεύτηκε ομόφωνα σε Ομότιμη Καθηγήτρια από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η Μαρία Ι. Κουτσούμπα (makouba@phed.uoa.gr) είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο γνωστικό αντικείμενο του ελληνικού παραδοσιακού χορού στη Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και ως σύμβουλος-καθηγήτρια στο γνωστικό αντικείμενο της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ). Πτυχιούχος του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του ΕΚΠΑ (1989), είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος (MA in Dance Studies) (University of Surrey, 1991) και Διδακτορικού Διπλώματος (Ph.D. in Ethnochoreology, Goldsmiths College, University of London, 1997 με υποτροφία του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»), ενώ έχει επίσης ειδικευθεί στο σύστημα κινησιογραφίας Laban (Labanotation Institute, UK) και στην Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (ΕΑΠ).
Στην 30ετή επαγγελματική της πορεία έχει υπάρξει μέλος και έχει διδάξει ελληνικό παραδοσιακό χορό σε ποικίλες χορευτικές ομάδες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι μέλος ελληνικών και διεθνών επιστημονικών οργανισμών, ενώ τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα και το δημοσιευμένο έργο της αφορούν τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες σε σχέση με τον χορό, την τέχνη και τον πολιτισμό, την ανάλυσης της μορφής του χορού (σημειογραφία, δομικ0-μορφολογική ανάλυση, τυπολογία), τον πολιτιστική πολιτική και διαχείριση με έμφαση στον χορό, καθώς και την εκπαίδευση με έμφαση στις εκπαιδευτικές καινοτομίες.
Εγγραφές γίνονται ήδη σε όλα τα σεμινάρια. Λόγω περιορισμένου αριθμού συμμετεχόντων, παρακαλούμε δηλώνετε έγκαιρα, έτσι ώστε να διερευνάται κάθε φορά η περίπτωση σχηματισμού 2ου τμήματος.
[vc_row][vc_column width=”1/6″][vc_facebook type=”button_count”][/vc_column][vc_column width=”1/6″][vc_googleplus][/vc_column][/vc_row]
