ΚΕΠΕΜ 2025-2026 | ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ

Τοπικές χορευτικές παραδόσεις:
Μια πρώτη προσέγγιση.

Συντονισμός – Επιμέλεια: Βασίλης Ι. Οικονόμου

Συνεχίζονται οι σεμιναριακού χαρακτήρα συναντήσεις για τον ελληνικό παραδοσιακό χορό, τη μουσική και τη φορεσιά, που διοργανώνει το ΚΕΠΕΜ, για 9η εκπαιδευτική περίοδο (2025-2026), στην ιστορική σχολή του Σίμωνα Καρά, στον λόφο του Στρέφη στα Εξάρχεια (Έρσης 9 & Πουλχερίας, Αθήνα, 11473).

Τα σεμινάρια του φετινού κύκλου είναι τα ακόλουθα:

5ο Σεμινάριο του κύκλου είναι το ακόλουθο:

Σάββατο, 13 Δεκεμβρίου 2025 | 11.00 – 14.00
Ωδείο ΣΙΜΩΝ ΚΑΡΑΣ (Έρσης 9 & Πουλχερίας, Αθήνα, 11473)

ΑΝ. ΡΩΜΥΛΙΑ
Η χορευτική παράδοση της Ανατολικής Ρωμυλίας
(Βόρειας Θράκης): Περιοχή Μαύρης Θάλασσας.

Εισήγηση – Διδασκαλία: Βασίλης Λάντζος, Επίκουρος Καθηγητής Ελληνικού Παραδοσιακού Χορού, Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΣΕΦΑΑ), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ).
Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και δάσκαλος της χορευτικής ομάδας της Ένωσης Ελλήνων Ανατολικής Ρωμυλίας
(έτος ιδρύσεως 1924).

Δες περισσότερα για το σεμινάριο…

Στον χώρο θα λειτουργεί το πωλητήριο του kepemshop
με ΕΙΔΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ για τους συμμετέχοντες.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Για προεγγραφές/προπληρωμές έως την προηγουμένη διεξαγωγής του σεμιναρίου, θα ισχύσει ειδική προσφορά 20€.

Κόστος ανά σεμινάριο για εγγραφή στον χώρο την ημέρα του σεμιναρίου: € 25

Λόγω του περιορισμένου χώρου και αριθμού ατόμων, παρακαλούμε για την προεγγραφή σας.

Πληροφορίες – Δηλώσεις συμμετοχής – Προεγγραφές (Γραμματεία ΚΕΠΕΜ – Ωδείου ΣΙΜΩΝ ΚΑΡΑΣ):

• 210 881 1930, 210 823 7447 (ΔΕΥ-ΠΑΡ, 14.30-21.30)
• info@kepem.org

ΤΡΟΠΟΙ ΠΛΗΡΩΜΗΣ ΓΙΑ ΠΡΟ-ΕΓΓΡΑΦΗ

Για την προ-εγγραφή σας μπορείτε να εξοφλήσετε με έναν από τους Τρόπους Πληρωμής που θα βρείτε εδώ, βάζοντας ως αιτιολογία  κατάθεσης το όνομά σας και τα σεμινάρια που επιθυμείτε να παρακολουθήσετε. Ακολούθως, παρακαλούμε αποστείλατε το αποδεικτικό της κατάθεσης στο info@kepem.org και θα επικοινωνήσουμε μαζί σας για την επιβεβαίωση της προ-εγγραφής σας.

Σε περίπτωση κωλύματος παρακαλούμε ενημερώστε μας εγκαίρως, για τη διάθεση της θέσης σας σε άλλον ενδιαφερόμενο.

Συντονισμός – Επιμέλεια: Βασίλης Ι. Οικονόμου

Βασίλης Λάντζος, Επίκουρος Καθηγητής Ελληνικού Παραδοσιακού Χορού, Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΣΕΦΑΑ), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και δάσκαλος της χορευτικής ομάδας της Ένωσης Ελλήνων Ανατολικής Ρωμυλίας (έτος ιδρύσεως 1924).

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΥΛΙΑ: ΛΙΚΝΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Μία από τις πολλές αλησμόνητες πατρίδες του ελληνισμού, είναι και η Ανατολική Ρωμυλία (Βόρεια Θράκη). Από τα πανάρχαια χρόνια ήταν ελληνική και απλωνόταν από την οροσειρά της Ροδόπης μέχρι τον Αίμο, ανατολικά βρεχόταν από τη Μαύρη Θάλασσα και δυτικά έφθανε μέχρι το βουνό Όρβηλος. Στην αρχαία, μα και στη βυζαντινή εποχή ο πληθυσμός της ήταν ελληνικός. Στα βυζαντινά χρόνια ιδιαίτερα στάθηκε το προπύργιο του Ελληνισμού στις επιδρομές των Σλάβων και των άλλων λαών που κατέβαιναν από το βορρά για να κουρσέψουν τα πλούτη της μεσαιωνικής αυτοκρατορίας. Αργότερα, κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας εγκαταστάθηκαν εκεί Μωαμεθανοί και λίγοι Βούλγαροι, εργάτες κυρίως και βοσκοί. Περιοχή λοιπόν ελληνική, αποκόπηκε όμως από τον εθνικό κορμό εξαιτίας της πάγιας πολιτικής των «Μεγάλων» της Ευρώπης για μια Ελλάδα μικρή και αδύναμη. «Οι Έλληνες πρέπει να καταντήσουν λαός μικρός, για να είναι λιγότερο επικίνδυνοι» είχε πει ο λόρδος Λοντόττερυ, Υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας, το 1866.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο Ελληνισμός κυριαρχεί σ’ όλη τη Βαλκανική. Η ζωτικότητά του είναι καταπληκτική. Οικονομικά και πολιτιστικά υπερέχει απέναντι των Τούρκων, Σέρβων, Βουλγάρων και των άλλων εθνοτήτων. Στη Βόρεια Θράκη οι ελληνικές κοινότητες σφύζουν από ζωή. Η Φιλιππούπολη, η Αγχίαλος, η Σωζόπολη, η Στενήμαχος, η Μεσημβρία και άλλες πόλεις είναι σπουδαία οικονομικά και πνευματικά κέντρα. Το εμπόριο βρίσκεται στα χέρια των Ελλήνων και παντού σε πολιτείες και χωριά λειτουργούν κατώτερα και ανώτερα σχολεία με την καθοδήγηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Τούρκοι και Ευρωπαίοι αναγνωρίζουν την ελληνικότητα της περιοχής αυτής.

Εν τούτοις  όμως, ο από αρχαιοτάτων χρόνων ελληνικός αυτός χώρος χάθηκε για την Ελλάδα, ύστερα από τις δολοπλοκίες και την ανοχή των ισχυρών της Ευρώπης.

ΟΙ ΧΟΡΟΙ

Οι Ανατολικορωμυλιώτες πρόσφυγες έφεραν μαζί τους, τους χορούς, τα τραγούδια, τα ήθη και τα έθιμά τους. Οι χοροί  είναι γρήγοροι και ζωηροί και παρουσιάζουν ομοιότητες με τους χορούς της Δυτικής και της Ανατολικής Θράκης.

Οι περισσότεροι χοροί της Ανατολικής Ρωμυλίας χαρακτηρίζονται από τις έντονες κινήσεις των χεριών, οι οποίες είναι κινητικά μοτίβα, όπως αυτά των ποδιών, και αποτελούν οργανικά και αναπόσπαστα στοιχεία του κάθε χορού.

 Παρουσιάζουν κυρίως τη μορφή ανοικτού κύκλου με ποικίλες λαβές και πολύπλοκα χορευτικά σχήματα (τύπου λαβύρινθου). Οι γυναίκες ακολουθούν τους άνδρες στο χορευτικό σχήμα και η πρώτη γυναίκα για να πιαστεί στο χορό πρέπει να έχει στενή συγγένεια με τον τελευταίο άνδρα χορευτή χρησιμοποιώντας για τη λαβή το μαντήλι. Αυτό ίσχυε μέχρι πρόσφατα. Ο κυκλικός χορός τονίζει ιδιαίτερα την κοινωνική σημασία του χορού. Ο πρωτοχορευτής, σε ορισμένα μέρη ονομάζονταν και πρόγοδος, στους χορούς της Ανατολικής Ρωμυλίας είναι οδηγός και έχει τη δυνατότητα να οδηγήσει την ομάδα και έξω από τον αυστηρά σχηματοποιημένο κύκλο (ιδίως όταν ο χώρος είναι πολύ περιορισμένος), με πισωδρομίσματα, αναστροφές κ.λπ. (λόγου χάρη, ο Χεριάτκους Τραπανιστός, ο Ζωναράδικος όπως χορεύεται στα χωριά της περιοχής της Μεσημβρίας κ.λπ.). Ακόμα, οδηγός θεωρείται και ο τελευταίος όταν οι χοροί έχουν κατεύθυνση προς τ’ αριστερά, όπως ο Ζερβός που χορεύεται στην ευρύτερη περιοχή της Μεσημβρίας, ο Κωλίτικος κ.λπ. Ακόμα οι συγκαθιστοί και οι καρσιλαμάδες χορεύονται από δύο άνδρες ή δύο γυναίκες ή και άνδρας με γυναίκα.

Ο πρωτοχορευτής ανάλογα με τις χορευτικές του ικανότητες μπορεί να παραλλάσσει τις κινήσεις του χορού, με περιστασιακά αυτοσχέδια χορευτικά μοτίβα, αρκεί αυτό να το επιτρέπει η δομή του χορού, χωρίς όμως να ξεφύγει από το ύφος του, προσδίνοντας έτσι με το προσωπικό του χαρακτήρα παλμό και ζωντάνια.

Ένα άλλο χορευτικό σχήμα που υπάρχει στους Ρωμυλιώτες είναι η ευθεία γραμμή, όπου οι χορευτές είναι τοποθετημένοι ο ένας δίπλα στον άλλο σχηματίζοντας ευθεία γραμμή.

Σημαντικό στοιχείο είναι και η διαφορά που υπάρχει στο ομαδικό ύφος και στις κινήσεις ορισμένων χορών, που είναι κοινοί και χορεύονται σχεδόν σε όλα τα χωριά της Ανατολικής Ρωμυλίας (π.χ. ο Ζωναράδικος, η Μπαϊντούσκα κ.λπ.). Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα όταν συναντώνται  Ανατολικορωμυλιώτες, οι οποίοι δεν είναι από το ίδιο χωριό, σε διάφορες χορευτικές περιστάσεις, όπως πανηγύρια, γάμοι κ.λπ., να μην μπορούν να χορέψουν μαζί τους χορούς αυτούς. Σ’ ένα γάμο συνέβη οι Καριώτες από τα Γιαννιτσά και οι Καβακλιώτες από τα Κουφάλια Θεσσαλονίκης να χορέψουν σε ξεχωριστούς κύκλους, επειδή δεν μπορούσαν να χορέψουν μαζί. Το ίδιο έγινε και σε ένα γλέντι, όπου βρέθηκαν μαζί Νεμονιώτες, Κωστιλίδες και Καβακλιώτες από το Αιγίνιο και από τα Κουφάλια, δεν μπορούσαν να χορέψουν όλοι μαζί ζωναράδικο στον ίδιο κύκλο, επειδή υπάρχουν σημαντικές διαφορές από χωριό σε χωριό.

Αντιθέτως, όσοι κατάγονται από το ίδιο χωριό της Ανατολικής Ρωμυλίας, άσχετα σε πιο χωριό εγκαταστάθηκε η πρώτη γενιά προσφύγων, έχουν το ίδιο ομαδικό ύφος και το ίδιο σχεδόν κινησιολόγιο και μπορούν άνετα να χορέψουν μαζί.

Οι κυριότεροι ρυθμοί που συναντάμε στους χορούς της Ανατολικής Ρωμυλίας είναι: 6/8 (3+3), 7/8 (3+2+2+2), 9/8 (2+2+2+3), 5/16 (2+3), 7/16 (2+2+3), 2/4, κ.λπ.

Η μουσικοχορευτική παράδοση της Μαυροθαλασσίτικης περιοχής, με όλες τις ιδιαιτερότητές της, αποτελεί μέρος της πλούσιας παράδοσης της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Ρωμυλίας. Ιδιαίτερο, όμως, ενδιαφέρον παρουσιάζει η ευρύτερη περιοχή της Μεσημβρίας.

Η Μεσημβρία είναι μία παραλιακή πόλη στις δυτικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας, που δημιουργήθηκε για πρώτη φορά το 510 π. Χ. από αποίκους Μεγαρείς, όπως μας πληροφορεί ο Στράβων. Το όνομά της προέρχεται από την αρχαία Θρακική λέξη -βρία, η οποία σημαίνει πόλη και από το όνομα του οικιστού Μέσιου (Μεσημβρία = πόλη του Μέσιου). Υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα φρούρια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, με σπουδαίο εμπορικό λιμάνι και ανέπτυξε πολλές εμπορικές σχέσεις με άλλες γειτονικές πόλεις, με αποτέλεσμα να καταστεί μια αρκετά πλούσια πόλη. Κατά την περίοδο της αυτονομίας της Ανατολικής Ρωμυλίας (1878-1885), η Μεσημβρία ήταν θρησκευτικό κέντρο της περιοχής και είχε την έδρα της Μητρόπολης.

Σήμερα η Μεσημβρία καθώς και ολόκληρη η περιοχή της Ανατολικής Ρωμυλίας, ανήκουν στη Βουλγαρία, ύστερα από τη βίαιη προσάρτησή τους που έγινε το 1885. Τα κυριότερα χωριά που βρίσκονταν σχετικά κοντά στη Μεσημβρία και είχαν πλούσια μουσικοχορευτική παράδοση ήταν: ο Άγιος Βλάσιος, ο Ραβδάς, ο Τζίμος, το Νταουτλή, η Μπάνα, η Ηράκλεια, ο Αίμωνας, ο Κόζιακος, το Ευσταθιοχώρι και ο Άσπρος. Με την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης του Νεϊγύ (27/11/1919) μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας, παράλληλα υπεγράφη και η σύμβαση αμοιβαίας και εθελούσιας μετανάστευσης των φυλετικών, θρησκευτικών και γλωσσικών τους μειονοτήτων και τέθηκε σε εφαρμογή μετά από ένα χρόνο. Με αποτέλεσμα, οι περισσότεροι Έλληνες της περιοχής αυτής έφυγαν και εγκαταστάθηκαν ως πρόσφυγες σε διάφορα μέρη της Μακεδονίας και της Θράκης, όπου μετέφεραν και την πολιτιστική τους κληρονομιά. Παρέμειναν όμως και αρκετοί Έλληνες, κυρίως στη Σωζόπολη, και ζουν ακόμη στις προγονικές τους εστίες.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένους χορούς που χορεύονταν στην ευρύτερη περιοχή των παραλίων της Ανατολικής Ρωμυλίας (Μαύρη Θάλασσα) και ήταν στενά και αναπόσπαστα συνδεδεμένοι με την εθιμική ζωή των κατοίκων και είναι οι εξής:

Το φλουρί, Σιώπκος, Κυνηγητός, Χεριάτκους Τραπανιστός, Κωλίτικος, Τρεμουλιστός, Της Κέρως, Ζερβός, Γιάρισκα, Ζωναράδικος Τραπανιστός ή Ντούζικος, Γκαγκαβούζκους, Ζωναράδικος (με οκτώ βήματα), Σφαρλής, Ίσια – παν, Ζωναράδικος (με δώδεκα βήματα), Ντούζικος Τραπανιστός (ζωναράδικος με δέκα έξι βήματα), Καλλινίτικος, Συρτός (συνεχόμενος), Μπαϊντούσκα, Σκούπα, Καρσιλαμάς, Συρτός (7/8), Τσούτσες, Πλεξούδα, Μαντιλάδικος, Αντρικός ή Αποκριάτικος Καλάντζου κ.λπ.

Η συλλογή των χορών αυτών προέκυψε από επιτόπια έρευνα, τόσο στα χωριά που εγκαταστάθηκε η πρώτη γενιά προσφύγων, όσο και στην  παλαιά τους κοιτίδα την Ανατολική Ρωμυλία. Η πρώτη συστηματική αυτοψία έγινε το 1986 και υπάρχει έτσι η δυνατότητα χρονικής συγκριτικής μελέτης, η οποία τεκμηριώνει συμπεράσματα ή, αντίθετα, αναιρεί γνώμες, βασισμένες σε τυχαίες παρατηρήσεις και ελλιπείς ή λανθασμένες πληροφορίες.

ΤΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΡΓΑΝΟΠΑΙΧΤΕΣ

Τα μουσικά όργανα που συνόδευαν τους Ανατολικορωμυλιώτικους χορούς ήταν: η γκάϊτα, το καβάλι, η φλογέρα, το σουραύλι, η λύρα, το νταούλι ή νταβούλι και η αρμόνικα ή φύσα της οποίας τη θέση σήμερα πήρε το ακορντεόν.

Παλιά στην Ανατολική Ρωμυλία, οι οργανοπαίχτες ήταν κυρίως αυτοδίδακτοι και ερασιτέχνες. Όσοι ήταν αναγνωρισμένοι και καταξιωμένοι, σπάνια  μάθαιναν την τέχνη τους στους νεώτερους, επειδή τους έβλεπαν ως τους μελλοντικούς ανταγωνιστές τους. Αυτό συνέβαινε κυρίως με την γκάϊτα, με τα άλλα τα πιο απλά όργανα τα πράγματα ήταν ευκολότερα. Οι βοσκοί έφτιαχναν τις φλογέρες, τα σουραύλια και τα καβάλια  και μάθαιναν να παίζουν μόνοι τους, αργότερα όμως τα τελειοποιούσαν αντιγράφοντας τους άλλους.

Από τη στιγμή όμως που κάποιος μάθαινε να κατασκευάζει το όργανο, μπορούσε να παίζει και να βελτιώνεται μόνος του εξασκώντας το ταλέντο του. Όσοι όμως είχαν «καλό αυτί», όταν τους δίνονταν η ευκαιρία να παρακολουθήσουν κάποιον άλλον παλαιότερο να παίζει, ξεσήκωναν την τεχνική του και τα γυρίσματα (στιχάκια) της μουσικής, μιμούμενοι το παίξιμό του.

Επειδή οι οργανοπαίκτες ήταν συνήθως και οργανοποιοί, σε ορισμένες περιοχές της Ρωμυλίας, όπως για παράδειγμα στο Κωστί, κατασκεύαζαν τη λύρα ώστε να ταιριάζει στη φωνή τους. Γενικά, οι μουσικοί προσπαθούσαν να εμπλουτίσουν τα μουσικοχορευτικά μοτίβα, στολίζοντας τη μελωδία με ποικίλα μουσικά γυρίσματα χωρίς να νοθεύουν το «ύφος» και το «ήθος» της, ακολουθώντας την παράδοση.

Οι οργανοπαίχτες στην Ανατολική Ρωμυλία με τους χορευτές και τους ακροατές τους δεν επικοινωνούσαν  μόνο την ώρα που διασκέδαζαν, αλλά είχαν πολύπλευρες καθημερινές σχέσεις κάθε είδους. Συμμετείχαν με τη μουσική τους σε σημαντικούς σταθμούς της ζωής των συγχωριανών τους, αλλά και εκείνοι συμμετείχαν και τους συνόδευαν στις ανάλογες εκδηλώσεις της δικής τους κοινωνικής ζωής. Γενικότερα όμως, οι οργανοπαίχτες, ως μέλη της ίδιας κοινωνικής ομάδας, στα γλέντια, γνώριζαν τις χορευτικές προτιμήσεις και απαιτήσεις των συγχωριανών τους και υπήρχε μεταξύ τους αμφίδρομη επικοινωνία, ώστε, οι μεν εμπνέονταν και συμπαρασύρονταν από τους δε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργείται μία ατμόσφαιρα γεμάτη κέφι, που ευαισθητοποιούσε και ενθουσίαζε και αυτούς ακόμη που δεν συμμετείχαν στο χορό. Οι χορευτές, αλλά και το κοινό, εκφράζονται προς τους μουσικούς με αμεσότητα και συγκινησιακό δυναμισμό είτε με επαινετικά σχόλια, ή με φωνές και χειροκροτήματα, ενισχύοντας έτσι ακόμα περισσότερο τη μουσικοχορευτική διαδικασία, η οποία οδηγεί σε πραγματικό ξεφάντωμα.

Πληροφορίες – Δηλώσεις συμμετοχής – Προεγγραφές (Γραμματεία ΚΕΠΕΜ – Ωδείου ΣΙΜΩΝ ΚΑΡΑΣ):

• 210 881 1930, 210 823 7447 (ΔΕΥ-ΠΑΡ, 14.30-21.30)
• info@kepem.org